گرس (Grasse): پایتخت جهانی عطر و رایحه

در تپه‌های آفتاب‌گیر جنوب فرانسه، مشرف به زرق و برق ریویرای فرانسه، شهری فریبنده به نام گرس (Grasse) قرار گرفته است. این شهر که در میان مزارع وسیع گل‌های معطر پنهان شده، شهرتی جهانی به عنوان پایتخت بلامنازع عطر و ادکلن جهان برای خود دست و پا کرده است. گرس، با تاریخی غنی که با رایحه‌های دل‌انگیز در هم آمیخته، نه تنها مرکز تولید برخی از بهترین عطرهای جهان است، بلکه گواهی زنده‌ای بر هنر و علم عطرسازی به شمار می‌رود. این مقاله سفری است به قلب این شهر رؤیایی، برای کشف تاریخچه، رازهای تولید عطر، جاذبه‌های بی‌نظیر و میراث ماندگار آن.

از چرم بدبو تا گل‌های خوشبو: تاریخچه‌ی شگفت‌انگیز گرس

شاید باورش سخت باشد، اما داستان گرس به عنوان پایتخت عطر، از صنعتی کاملاً متفاوت و با بویی نامطبوع آغاز شد: دباغی چرم. در قرون وسطی، گرس به خاطر کارگاه‌های دباغی و تولید دستکش‌های چرمی‌اش شهرت داشت. با این حال، فرآیند دباغی در آن دوران بوی بسیار ناخوشایندی از خود به جای می‌گذاشت. در قرن شانزدهم، یکی از دباغان خلاق گرس به نام “ژان دو گالیمار” ایده‌ای مبتکرانه را به کار بست. او برای پوشاندن بوی بد چرم، دستکش‌ها را با رایحه گل‌های محلی معطر کرد و یک جفت از این دستکش‌های معطر را به کاترین مدیچی، ملکه فرانسه، هدیه داد. این اقدام نه تنها مورد استقبال شدید دربار سلطنتی قرار گرفت، بلکه سرآغازی برای یک تحول بزرگ در تاریخ این شهر بود.

اشراف و ثروتمندان اروپا شیفته‌ی این دستکش‌های معطر شدند و تقاضا برای آن‌ها به سرعت افزایش یافت. این موفقیت، دباغان گرس را بر آن داشت تا به جای تمرکز بر چرم، به کشت گل و استخراج عصاره‌های معطر روی آورند. آب و هوای مدیترانه‌ای منحصر به فرد گرس، با زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم و آفتابی، شرایطی ایده‌آل برای پرورش گل‌هایی با کیفیت استثنایی مانند یاس، رز، زنبق، نرگس و شکوفه پرتقال فراهم می‌کرد. به تدریج، مزارع گل جایگزین کارگاه‌های دباغی شدند و صنعت عطرسازی به موتور محرکه‌ی اقتصاد این شهر تبدیل گشت. تا قرن هجدهم، گرس به طور کامل از یک شهر دباغی به مرکز جهانی تولید مواد اولیه عطر تغییر ماهیت داده بود.

هنر گلکاری: قلب تپنده‌ی صنعت عطر گرس

موفقیت گرس در صنعت عطرسازی، ارتباطی مستقیم با کیفیت بی‌نظیر گل‌هایی دارد که در خاک حاصلخیز آن پرورش می‌یابند. کشاورزان و گلکاران این منطقه، نسل به نسل، دانش و مهارت خود را در زمینه‌ی کشت و برداشت این گیاهان ارزشمند به یکدیگر منتقل کرده‌اند. دو گل، به طور خاص، نماد عطرسازی گرس محسوب می‌شوند: رز “سنتیفولیا” (Rosa centifolia) که به “رز مِی” (Rose de Mai) نیز شهرت دارد و یاس “گراندیفلوروم” (Jasminum grandiflorum).

رز مِی (Rose de Mai): این رز که تنها در ماه مِی شکوفا می‌شود، رایحه‌ای بسیار لطیف، شیرین و چندلایه دارد. برداشت این گل، فرآیندی بسیار دقیق و حساس است. کارگران باید پیش از طلوع کامل آفتاب، غنچه‌های تازه شکفته را با دست بچینند تا از تبخیر اسانس گرانبهای آن در اثر گرمای روز جلوگیری شود. رایحه‌ی رز مِی، یکی از ارکان اصلی بسیاری از عطرهای کلاسیک و لوکس جهان است.

یاس گرس (Grasse Jasmine): یاس پرورش یافته در گرس، به خاطر عطر غنی، شیرین و مسحورکننده‌اش شهرت دارد. برداشت این گل نیز در شب صورت می‌گیرد، زمانی که گل‌ها بیشترین میزان رایحه را از خود متصاعد می‌کنند. این گل‌ها به قدری ظریف هستند که باید با دقت فراوان چیده شوند تا آسیب نبینند. رایحه یاس گرس، جزء جدایی‌나پذیر بسیاری از شاهکارهای عطرسازی، از جمله عطر افسانه‌ای “شانل شماره ۵” (Chanel No. 5) است. در واقع، شرکت شانل برای تضمین کیفیت و تامین مداوم این ماده‌ی اولیه بی‌نظیر، قراردادهای انحصاری با تولیدکنندگان یاس در گرس دارد.

علاوه بر این دو گل نمادین، گل‌های دیگری همچون گل مریم (Tuberose)، بنفشه، شکوفه پرتقال (Neroli) و میموزا نیز در این منطقه کشت می‌شوند که هر یک رایحه‌ای منحصر به فرد به پالت عطرسازان اضافه می‌کنند.

از گلبرگ تا شیشه‌ی عطر: هنر استخراج رایحه

تبدیل گل‌های لطیف به اسانس‌های غلیظ و ماندگار، فرآیندی پیچیده و هنرمندانه است که در گرس به تکامل رسیده است. در طول تاریخ، تکنیک‌های مختلفی برای استخراج رایحه به کار گرفته شده که برخی از آن‌ها هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انفلوراژ (Enfleurage): این روش سنتی و بسیار پرهزینه، بیشتر برای گل‌های ظریفی مانند یاس و گل مریم که تحمل حرارت را ندارند، استفاده می‌شد. در این تکنیک، گلبرگ‌ها را بر روی لایه‌ای از چربی حیوانی خالص و بی‌بو (معمولاً ترکیبی از چربی خوک و گاو) که بر روی یک قاب شیشه‌ای پخش شده، قرار می‌دهند. پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت، گلبرگ‌های پژمرده با گلبرگ‌های تازه جایگزین می‌شوند. این فرآیند بارها تکرار می‌شود تا چربی به طور کامل از رایحه‌ی گل‌ها اشباع شود. به این چربی معطر “پوماد” (Pommade) می‌گویند. سپس پوماد را با الکل شستشو می‌دهند تا مولکول‌های عطر از چربی جدا شده و در الکل حل شوند. در نهایت، با تبخیر الکل، عصاره‌ی خالصی به نام “ابسولوت” (Absolute) به دست می‌آید. اگرچه امروزه این روش به دلیل هزینه‌ی بالا و زمان‌بر بودن کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما همچنان به عنوان یکی از لطیف‌ترین روش‌های استخراج رایحه شناخته می‌شود.

تقطیر با بخار آب (Steam Distillation): این روش که بیشتر برای گل‌های مقاوم‌تر مانند رز و اسطوخودوس به کار می‌رود، یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های استخراج است. در این فرآیند، گل‌ها را در یک دیگ بزرگ (still) قرار داده و بخار آب را از میان آن‌ها عبور می‌دهند. بخار داغ، روغن‌های معطر موجود در گیاه را آزاد کرده و با خود حمل می‌کند. سپس این بخار معطر در یک سیستم خنک‌کننده، سرد و دوباره به مایع تبدیل می‌شود. از آنجایی که روغن و آب با هم مخلوط نمی‌شوند، اسانس روغنی (Essential Oil) به راحتی از آب (که اکنون به آن “هیدروسول” یا “گلاب” می‌گویند) جدا می‌شود.

استخراج با حلال‌های فرار (Solvent Extraction): این روش مدرن، جایگزین بسیاری از تکنیک‌های سنتی شده است. در این فرآیند، گل‌ها را در حلال‌های فراری مانند هگزان غوطه‌ور می‌کنند. حلال، مواد معطر، موم و رنگدانه‌ها را در خود حل می‌کند. پس از جداسازی گل‌ها، حلال را تحت فشار کم تبخیر می‌کنند که نتیجه‌ی آن، یک ماده‌ی نیمه‌جامد و مومی شکل به نام “کانکریت” (Concrete) است. سپس کانکریت را با الکل خالص‌سازی می‌کنند تا موم‌ها و رنگدانه‌ها جدا شوند و در نهایت، پس از تبخیر الکل، عصاره‌ی غلیظ و بسیار معطری به نام “ابسولوت” (Absolute) به دست می‌آید. این روش برای استخراج رایحه‌ی گل‌هایی که در برابر حرارت حساس هستند، بسیار کارآمد است.

مقالات پیشنهادی:عطر های تلخ برند تام فورد

خانه‌های عطر افسانه‌ای و موزه‌ی بین‌المللی عطر

گرس، زادگاه و مقر اصلی برخی از قدیمی‌ترین و معتبرترین خانه‌های عطرسازی جهان است. سه خانه‌ی بزرگ و تاریخی “فرگونار” (Fragonard)، “مولینار” (Molinard) و “گالیمار” (Galimard) نه تنها به تولید عطر مشغول هستند، بلکه درهای کارخانه‌ها و موزه‌های خود را به روی بازدیدکنندگان گشوده‌اند تا آن‌ها را با تاریخ و فرآیند تولید عطر آشنا کنند.

    فرگونار (Fragonard): این خانه که در سال ۱۹۲۶ تاسیس شده، نام خود را از نقاش معروف سبک روکوکو، ژان-اونوره فرگونار، که خود اهل گرس بود، گرفته است. فرگونار علاوه بر تولید عطر، دارای موزه‌هایی دیدنی است که مجموعه‌ای بی‌نظیر از بطری‌های عطر عتیقه، ابزارهای عطرسازی و اشیاء هنری مرتبط با تاریخ عطر را به نمایش می‌گذارد.

    مولینار (Molinard): این خانه که در سال ۱۸۴۹ بنیان نهاده شد، به خاطر عطرهای کلاسیک و بسته‌بندی‌های زیبایش شهرت دارد. بازدید از کارخانه‌ی مولینار، که بخشی از آن توسط گوستاو ایفل (معمار برج ایفل) طراحی شده، تجربه‌ای به یاد ماندنی است.

    گالیمار (Galimard): این خانه که ادعا می‌کند قدیمی‌ترین خانه‌ی عطر در فرانسه است و در سال ۱۷۴۷ توسط همان ژان دو گالیمار، مبدع دستکش‌های معطر، تاسیس شده، به دربار لویی چهاردهم عطر و پماد عرضه می‌کرده است.

یکی از جذاب‌ترین تجربیاتی که این خانه‌های عطر ارائه می‌دهند، کارگاه‌های عطرسازی است. در این کارگاه‌ها، شرکت‌کنندگان می‌توانند تحت راهنمایی یک “بینی” یا عطرساز حرفه‌ای، با استفاده از ده‌ها اسانس مختلف، عطر شخصی و منحصر به فرد خود را خلق کنند.

برای غوطه‌ور شدن کامل در دنیای رایحه‌ها، بازدید از موزه‌ی بین‌المللی عطر (Musée International de la Parfumerie) ضروری است. این موزه که در سال ۱۹۸۹ افتتاح شده، به طور جامع به تاریخ ۴۰۰۰ ساله‌ی عطر در تمدن‌های مختلف بشری می‌پردازد. بازدیدکنندگان در این موزه با جنبه‌های گوناگون عطر، از مواد اولیه و روش‌های تولید گرفته تا بازاریابی، طراحی بطری و نقش عطر در فرهنگ و جامعه آشنا می‌شوند. این موزه همچنین دارای باغ‌های گیاه‌شناسی زیبایی است که در آن انواع گیاهان معطر از سراسر جهان کشت می‌شود.

گرس امروز: میراثی زنده و نگاهی به آینده

در دنیای مدرن که بسیاری از رایحه‌ها به صورت مصنوعی در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند، گرس همچنان به میراث خود در تولید مواد اولیه طبیعی و باکیفیت وفادار مانده است. تخصص و دانش انباشته شده در این شهر در زمینه‌ی کشت گل و استخراج رایحه، آن را به منبعی بی‌بدیل برای برترین برندهای عطر جهان تبدیل کرده است. در سال ۲۰۱۸، مهارت‌های مرتبط با عطرسازی در منطقه‌ی گرس، شامل کشت گیاهان معطر، دانش و پردازش مواد اولیه طبیعی و هنر ترکیب عطر، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسید. این افتخار، تأکیدی بر اهمیت جهانی و لزوم حفاظت از این میراث گرانبها است.

گرس، شهری است که در آن هوا از عطر گل‌ها آکنده است. شهری که در کوچه‌های سنگفرش شده و قدیمی‌اش، داستان‌هایی از هنر، تاریخ و خلاقیت به مشام می‌رسد. از جشنواره‌های سالانه گل مانند “اِکسپو رُز” (Expo Rose) در ماه مِی و “جشنواره یاس” (Fête du Jasmin) در ماه اوت که با رژه‌ی ارابه‌های گل و “نبرد گل‌ها” همراه است، تا کارگاه‌های کوچک و بوتیک‌های عطر، همه چیز در این شهر حول محور رایحه‌ها می‌چرخد.

گرس بیش از یک شهر است؛ آن یک تجربه‌ی حسی کامل است. سفری به گرس، تنها بازدید از یک مکان جغرافیایی نیست، بلکه غرق شدن در دنیایی است که در آن رایحه‌ها، خاطرات را زنده می‌کنند، احساسات را برمی‌انگیزند و داستانی از زیبایی و ظرافت را روایت می‌کنند. این شهر، به حق، قلب تپنده‌ی جهان عطر و ادکلن و گنجینه‌ای معطر در قلب پرووانس است.

مقالات پیشنهادی: 10 عطر برتر زنانه فراگرنس ورد

اصلی پرفیوم برای خودت ، عطر خوب بزن